Page 34 - PCCI Dergisi Mayis - Haziran 2015 Sayısı
P. 34
Osmanlı Mimarisi
Hazırlayan: B. Serhat Cengiz
Erken Dönem Osmanlı Mimarisi
ve Topkapı Sarayı
Boya, Yapı Kimyasalları, İzolasyon Dergisi / Mayıs - Haziran 2015 Erken Dönem Osmanlı Mimarisi, Anadolu Selçuklu sanatı lanan kubbeler, sütün veya ayaklar üzerinde oturtulmuş-
ile Klasik Osmanlı sanatı arasında bir geçiş dönemini ifa- tur. Genel olarak ibadet mekanın üzeri kubbeyle örtülüdür
de etmektedir. Bu dönem, Osmanlı Devletinin kuruluşuyla ve bütünsel hacim etkisi yaratmaktadır.
başlamış, İstanbul’un fethiyle sona ermiştir. İznik Yeşil Cami (1378), Çandarlı Halil Paşa tarafından mi-
İstanbul’un fethi, sadece Osmanlı Devleti için değil, dünya mar Hacı Musa’ya yaptırılan bu eser, tek kubbeli Osman-
tarihi için de bir kırılma etkisi yaratacak nitelikte bir olay- lı camileri arasında yer almaktadır. Yapının merkezinde di-
dı. Doğal olarak bu kırılma etkisinin Osmanlı Devleti’nin limli kubbe, yanlarda ise aynalı tonoz yer almaktadır. Se-
ekonomik, siyasi ve kültürel alanlarında olduğu gibi, mi- kizgen yüksek bir kasnağa oturan bu dilimli kubbe, üç bö-
mari alanda da önemli bir yansıması olduğunu söyleyebi- lümlü son cemaat yerini örtmektedir. Bir üst örtü sistemi
liriz. Topkapı Sarayı bu fetihten sonra inşa edilmiş ve son- olan tonoz, bir kemer gözünün kesiksiz olarak devam edil-
raki dört asır boyunca imparatorluğun yönetim ve kültürel mesiyle elde edilir ve yarım silindir formundadır. Aynalı
merkezi olma özelliğini sürdürmüştür. tonoz ise üst kısmındaki plaka ile diğer tonoz türlerinden
İstanbul fethiyle birlikte Osmanlı Mimarisi’nde erken dö- ayrılır. Aynalı tonoz, Erken Dönem Osmanlı Mimarisi’nde
nem sona ermiş, yerini klasik dönem mimari anlayışı al- sıklıkla kullanılmıştır.
mıştır. Ancak klasik dönemin etkisinin, İstanbul’un fethin-
den önce kendisini göstermeye başladığını söylememiz
yanlış olmaz. Edirne Üç Åerefeli Cami ile baÅŸlayan merke-
zi kubbe anlayışı bundan sonraki dönemlerde Osmanlı mi-
marisinin ana çizgisini oluşturmuştur.
Erken Dönem Osmanlı Mimarisi sürecinde, İznik başta ol-
mak üzere Bursa ve Edirne’de birçok mimari eser inşa edil-
miştir. Bu eserler arasında ağırlıkla camiler, yanı sıra med-
rese ve türbeler yer almaktadır.
1. Camiler
Erken Dönem Osmanlı Mimarisi sürecinde inşa edilen ca-
miler dört ana gruba ayrılmaktadır. Bu gruplar planlarına
göre tek kubbeli camiler, ters T planlı camiler, çok kubbeli
camiler, merkezi kubbeli camiler olarak nitelendirilmekte-
dir. Osmanlı mimarisinin asli unsuru olan kubbeler, aslın-
da toplu ve geniş bir mekan oluşturma mantığına dayan-
32 maktadır. Merkezi, yarım, çeyrek gibi farklı formlarda tasar- İznik Yeşil Cami, Fotoğraf: Szoszv